System certyfikacji żywności ekologicznej – unijne i amerykańskie standardy
Ekologiczna żywność stanowi specyficzną kategorię towarów spożywczych, która jest objęta rygorystycznym regulacjom prawnym zarówno w Europie, jak i Stanach Zjednoczonych. Podstawowym dokumentem regulującym tę sferę w Unii Europejskiej jest Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/848 w sprawie produkcji ekologicznej i znakowania produktów ekologicznych, które obowiązuje od stycznia 2022 roku. Po drugiej stronie Atlantyku odpowiedzialność za normowanie tego sektora spoczywa na Departamencie Rolnictwa Stanów Zjednoczonych, który wprowadził kompleksowy system certyfikacji USDA Organic.
Definicja żywności ekologicznej wykracza daleko poza proste stwierdzenie, że produkty te powstają bez chemicznych środków ochrony roślin. Zgodnie z unijnymi regulacjami, produkt może nosić nazwę ekologiczny tylko wtedy, gdy zawiera co najmniej dziewięćdziesiąt pięć procent składników pochodzących z rolnictwa ekologicznego. Transatlantyckie standardy USDA przyjmują identyczny próg, choć ustanawiają również kategorię produktów oznaczonych jako „made with organic”, które muszą zawierać minimum siedemdziesiąt procent ekologicznych składników, lecz nie mogą stosować oficjalnej pieczęci USDA organic.
Naturalne podstawy produkcji ekologicznej opierają się na szeregu fundamentalnych zasadach agrotechnicznych. Rolnicy ekologiczni muszą stosować rotację upraw, co oznacza naprzemienne zmienianie rodzaju roślin uprawianych na tym samym polu. Ta praktyka zapobiega wyjałowieniu gleby i naturalnie ogranicza występowanie szkodników. Zamiast syntetycznych nawozów, gospodarstwa ekologiczne wykorzystują obornik, rośliny motylkowate oraz naturalne preparaty dopuszczone przez odpowiednie instytucje certyfikujące.
Hodowla zwierząt w systemie ekologicznym odróżnia się fundamentalnie od konwencjonalnej produkcji zwierzęcej. Zwierzęta muszą mieć dostęp do terenów zewnętrznych przez określoną część roku, a ich dieta ma się opierać na paszach ekologicznych. Europejskie przepisy wykluczają systematycznego stosowania antybiotyków jako środków profilaktycznych, pozwalając na ich użycie wyłącznie w przypadkach rzeczywistej choroby. Transatlantyckie normy stosują zbieżne podejście, żądając przestrzegania okresu karencji po podaniu leków weterynaryjnych.
Nadzór jakości i certyfikacja reprezentują integralny element systemu żywności ekologicznej. W Unii Europejskiej każde gospodarstwo wytwarzające żywność ekologiczną musi być rejestrowane i kontrolowane przez uprawnione jednostki certyfikujące minimum raz w roku. Kontrolerzy sprawdzają nie tylko przestrzeganie zasad uprawy, ale również prowadzenie właściwej dokumentacji, magazynowanie produktów oraz separację od konwencjonalnych upraw. W Stanach Zjednoczonych funkcję tę pełnią jednostki certyfikujące zatwierdzone przez USDA, które przeprowadzają podobne inspekcje zgodnie z National Organic Program.
Oznakowanie produktów ekologicznych jest objęte precyzyjnym wymaganiom prawnym. W Europie obowiązkowe jest umieszczenie unijnego logo ekologicznego w postaci zielonego liścia złożonego z gwiazdek, a także wskazanie miejsca pochodzenia surowców. Logo to może pojawić się wyłącznie na produktach spełniających wszystkie wymogi rozporządzenia. Amerykańskie oznakowanie stosuje specyficzną pieczęć USDA Organic, którą mogą otrzymać tylko artykuły posiadające minimum dziewięćdziesiąt pięć procent ekologicznych składników.
Aspekt glebowy produkcji ekologicznej zasługuje na szczególną uwagę. Rolnictwo ekologiczne skupia się na budowaniu żyzności gleby poprzez podnoszenie zawartości substancji organicznej. Gleba traktowana jest nie jako martwy substrat, ale jako żywy organizm pełen bakterii, grzybów i innych form życia, które współpracują z korzeniami roślin. Ta filozofia kieruje do stosowania technik takich jak mulczowanie, kompostowanie oraz uprawa roślin poprawiających strukturę gleby.
Przetwarzanie żywności ekologicznej również podlega restrykcyjnym zasadom. Dopuszczone są tylko konkretne dodatki konserwujące i metody obróbki, które zostały zatwierdzone przez odpowiednie organy regulacyjne. Europejskie przepisy obejmują dokładną listę dopuszczonych składników dodatkowych, która jest dużo krótsza niż ta obowiązująca w konwencjonalnym przetwórstwie spożywczym. Zakazane są między innymi sztuczne barwniki, substancje zapachowe oraz większość stabilizatorów.
JedzEko – Ekologiczna Żywność
Odmienności między europejskim a amerykańskim systemem certyfikacji, choć niewielkie, mają istotne znaczenie dla międzynarodowego handlu. Unia Europejska i Stany Zjednoczone ustanowiły umowę o obustronnym uznawaniu standardów ekologicznych, co oznacza, że produkty certyfikowane w jednym regionie mogą być sprzedawane jako ekologiczne w drugim bez dodatkowej certyfikacji. Nie wszystkie kraje trzecie cieszą się takiego przywileju, co utrudnia import produktów ekologicznych z innych regionów świata.
Naturalny charakter żywności ekologicznej przejawia się także w zakazie stosowania organizmów modyfikowanych genetycznie. Zarówno europejskie, jak i transatlantyckie regulacje wyraźnie zakazują wykorzystywania GMO w produkcji ekologicznej, co obejmuje nie tylko same rośliny, ale również pasze dla zwierząt oraz składniki przetworzonych produktów. Ta zasada nakłada szczególnej czujności w krajach, gdzie uprawa GMO jest rozpowszechniona, aby zapobiec przypadkowego zanieczyszczenia ekologicznych upraw.